Türkiye’de e-ticaretin tarihi 1990’lı yılların sonlarına dayansa da, günümüzde hala tüketicilerin en çok sordukları soruların başında “e-ticaret nedir?” ve “internetten alışveriş güvenli midir?” geliyor. En basit haliyle söylemek gerekirse e-ticareti internet üzerinden yapılan alışveriş olarak tanımlayabiliriz. Peki dijital ortamda yani online olarak alışveriş yapmak ne kadar güvenli?
Türkiye’de e-ticaretin tarihi 1990’lı yılların sonlarına dayansa da, günümüzde hala tüketicilerin en çok sordukları soruların başında “e-ticaret nedir?” ve “internetten alışveriş güvenli midir?” geliyor. En basit haliyle söylemek gerekirse e-ticareti internet üzerinden yapılan alışveriş olarak tanımlayabiliriz.
Peki dijital ortamda yani online olarak alışveriş yapmak ne kadar güvenli?
Türk tüketiciler halen daha alışveriş alışkanlıklarını değiştirebilmiş ve teknolojiye ayak uydurabilmiş değil. Bankamatiklerden para havalesi yapabileceğini veya kredi kartı borcunu ödeyebileceğini bildiği halde makinelere güvenmeyip, banka gişelerinde sıra beklemeyi tercih edebiliyorlar. Teknolojik ürünleri satın almayı seven bir toplum olsak da, onun getirdiği imkanlara önyargıyla yaklaşıyoruz.
Bu durum, söz konusu internetten alışveriş olduğunda da devam ediyor. Kullanıcıların online alışverişte en çok çekindikleri nokta kredi kartı bilgilerini internet ortamında paylaşırken dolandırıcılığa maruz kalmak.
Tüketicilerin bir kısmı e-ticarete devlet güvencesi gelmesinin yararlı olabileceğini düşünürken, bir kısmı ise buna gerek duymuyor. Ama sokaktaki son kullanıcı internetten alışveriş yapmanın genel olarak güvenli olmadığını düşünüyor. Fakat burada şu noktanın üzerinde durmak gerekiyor; devlet zaten tüketiciye online alışverişlerde bir takım haklar sunuyor. Bunun yanı sıra geçtiğimiz Şubat ayında Maliye Bakanlığı güvenli olmayan e-ticaret şirketlerinin bloke edileceğini duyurarak, tüketicilerin bu mecradaki mağduriyetlerini önleyecek adımlar atacaklarını belirtmişti.
Online alışveriş neden güvenli?
Kalkınma Bakanlığı’nın hazırladığı İnternet Girişimciliği ve E-ticaret Ekseni Mevcut Durum Raporu’nda ortaya çıkan verilere göre Türkiye’de internetten alışveriş yapanların %91,6’sı internetten yaptıkları alışverişlerde sorun yaşamadıklarını belirtiyor. Geç teslimat yüzünden sorun yaşayanlar %40’lık bir kesimi oluştururken, dolandırıcılığa maruz kalanların oranı ise %5.
Yine aynı raporda ortaya çıkan verilere göre tüketicilerin %77’si ihtiyaç duymadığı için internetten alışveriş yapmayı tercih etmediğini belirtirken, %33’lük bir bölüm mağazadan alışveriş yapmayı tercih ediyor. Her ne kadar tüketiciler görerek ve dokunarak alışveriş yapmak isteseler de online alışverişin birçok avantajı da bulunuyor. Her ne kadar ürüne anında sahip olamama ve ürüne dokunamama gibi dezavantajlar olsa da güvenlik problemleri gelişen teknolojiler ve bilinçlenen tüketiciler ile aşılabilecek bir problem haline geliyor.
İnternetten alışveriş yapmak bir mağazada alışveriş yapmaktan farklı değil
Aslında bakıldığında internetten yapılan alışverişler, bir mağazada ya da kafede yapılan alışverişlerden pek de farklı değil; çünkü mağazada aldığınız ürün ve hizmetlerde de sorun yaşayabilir, defolu ürün satın almış olabilirsiniz. Bunun yanı sıra, kredi kartınızı doğrudan bir başkasıyla paylaşmış oluyorsunuz. Ödeme yaparken, kartınızı kasiyere veya garsona verdiğinizde kart bilgilerinizin hiçbir gizliliği kalmıyor. Kötü niyetli kişiler dilerlerse kart bilgilerinizi çok rahat kopyalayabilirler.
SSL Sertifikası ve 3D Güvenlik ile kredi kartıyla güvenli ödeme yapılabilir
Bir internet sitesinde kredi kartı bilgilerinizin üçüncü şahısların eline geçme ihtimali oldukça düşük. Eğer bir e-ticaret sitesi SSL Sertifikasına sahipse, güvenli şifreleme yöntemine sahiptir ve bu siteler üzerinden kredi kartıyla alışveriş yaptığınızda bilgileriniz özel şifreleme teknikleriyle kodlanarak doğrudan bankaya ulaştırılır ve gerekli işlemler uygulanır.
128 ve 256 Bit SSL olarak iki farklı şifreleme yöntemi bulunuyor ve bunlardan 256 bit daha güçlü bir güvenliğe sahip olsa da Amazon ve Google gibi dünyanın online kanallardaki en aktif şirketleri de şu an sektörün standardı haline gelmiş olan 128 bit şifrelemeyi kullanıyor. Ödeme sistemleri konusunda daha detaylı bir bilgi almak için “E-ticarette Ödeme Sistemleri Hakkında Bilinmesi Gerekenler” adlı yazımıza göz atabilirsiniz.
Tüketicilerin internetten alışverişlerde de yasal hakları bulunuyor
Tüketicilerin internetten alışveriş yapmaktan çekinmelerinin en büyük nedenlerinden biri de sahip oldukları yasal hakları bilmiyor olmaları. Geleneksel alışverişte, tüketici bir sorunla karşılaştığında alışveriş yaptığı mağazaya giderek oradaki yetkiliyle yüz yüze görüşerek sorunu çözmeye alışkın olduğu için internet ortamında sorunlarına nasıl çözüm bulabileceğini bilmiyor. Bu sebeple internetten alışverişte tüketicinin bilmesi gereken haklar bulunuyor. Bu hakların başında da iade hakkı geliyor. Tüketiciler memnun olmadıklar ürünleri 7 gün içinde yasal olarak iade etme hakkına sahipler.
Bir internet sitesinden alışveriş yaparken, şirket hakkında araştırma yapın
Ticaretin her alanında olduğu gibi kötü niyetli kişiler e-ticaret sektöründe de bulunabiliyor; ama bu tüm sektörün böyle olduğu anlamına gelmemekte. En basit örnek ile düşünecek olursak, pazarda bir çift çorap almak için bile tüm tezgahları gezen tüketicileri ele alırsak, internetten alışveriş yaparken de bunun benzerini yapmak gerekiyor. Alışveriş yapmadan önce forumlarda veya sosyal medyada o markayı araştırmak, markanın müşteri ve ürün hizmetlerinde nasıl bir izlenim yarattığını görmek için iyi bir yöntem olarak ele alınabilir.
İnternet siteleri mesafeli satış sözleşmesi ve ön bilgilendirme formu sunmak zorundalar
Tüketiciler, online alışverişlerde de temel tüketici haklarına sahipler. Kargo yoluyla ürün teslimatı yapıldığı için internetten alışverişlerde Mesafeli Satış Sözleşmesi geçerlidir. Alışverişinizin satın alma sürecini tamamlamadan önce e-ticaret şirketleri size bu sözleşmeleri sunar ve siz bu sözleşmeleri okuduğunuzun onayını verirseniz alışverişiniz tamamlanmış olur. Tüketiciler bu sözleşmeleri okumadan alışverişlerine onay vermeliler ve bir e-ticaret şirketi bu sözleşmeleri sunmuyorsa, tüketiciler bu sitelerden alışveriş yapmamalılar.
Tüketici bir sorunla karşılaştığında karşısında muhatap alacağı biri var
İnternet sitesi üzerinde satış yapan firmaların işletmecileri tüzel kişiyse ticari ünvanlarını, gerçek kişilerse ad, soyadları, telefon, adres ve e-posta gibi iletişim bilgilerini tüketicilerle paylaşmak zorundalar. Bu bilgileri paylaşmayan e-ticaret firmaları üzerinden tüketiciler alıveriş yapmayı tercih etmemeliler.
Garanti belgeleri ve ürün fiyat bilgileri kullanıcıyla paylaşılır
Kullanıcılar internet üzerinden sipariş verirken, ürün özelliklerine ulaşabilirler. Eğer ürünü sepete eklediklerinde fiyat farklıysa firmayla irtibata geçip bunu bildirebilirler ya da başka bir yerden alışveriş yapabilirler. Bunun gibi detaylara dikkat edildiği takdirde ödeme ve ürün fiyatlarında ekstra bir sorunla karşılaşılmayabilir. Bu yüzden firmanın sunduğu ekstra detay bilgileri okumakta ve satışa sunulan ürünün fiyatının yanında KDV dahildir gibi bilgilerin olup olmadığını kontrol etmekte fayda var.
Kargo teslimatı sırasında da tüketicilerin hakları bulunuyor
Kargo teslimatları internetten alışverişlerde yaşanan başlıca problemlerin arasında yer alıyor. Eksik veya hasarlı gelen ürünler, kargonun geç gelmesi ya da hiç gelmemesi gibi durumlar söz konusu olabiliyor. Tüketicilerin kargo teslimatı sırasındaki hakları, onların mağduriyetini engelleyebilir. Bu hakları öğrenmek online alışverişler sırasında tüketicilerin daha az sorun yaşamasını veya hiç sorunla karşılaşmamasına yardımcı olabilir.
Faturalarınızı ve ödeme bilgilerini sakladığınız takdirde yasal yollardan hakkınızı arayabilirsiniz
Bir internet sitesinden alışveriş yaptığınızda, ödeme sonrası karşınıza çıkan ödeme bilgilerinin yer aldığı sayfanın yazılı çıktısını almak ya da o sayfanın ekran görüntüsünü almak sizin o siteden alışveriş yaptığınıza dair elinizde bir kanıt olması anlamına geliyor. Ayrıca ürünle beraber gelen faturayı da saklamanızda fayda var. İade yapmak istediğinizde bu faturaya ihtiyacınız olacak. Aslında bakıldığında da fiziki mağazalardaki alışverişlerinizde de ürünün faturası olmadan değişim ve para iadesi yapamıyorsunuz ve aldığınız fişleri saklamanız gerekiyor. Bu bakımdan online alışverişlerde de aynı prensip uygulanıyor.